AMSTERDAMSE SCHOOL: Straatmeubilair

NIET VERGETEN STRAATMEUBILAIR . . . .

Bij het zien van een oud stuk straatmeubilair zult u vast "Oja dat stond ook bij ons in de straat" zeggen. Momenteel zijn veel van die Amsterdamse School iconen verdwenen. Ik denk aan de brand-/politiemelders, post- en (hangende en staande) Gemeente Girobussen, papierbakken, lantaarnpalen en urinoirs.
Toch weet ik dat er Plan Zuid nog wel een aantal electriciteitskasten van het Gemeente Energie Bedrijf (GEB) staan cq hangen. Wellicht bij u in de straat? Als u in zuid woont maak er dan eens een foto van en stuur deze met omschrijving van de locatie op naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. .

Wat is straatmeubilair?

Een heldere defninitie is te vinden in het boek "Volle boel, het straatmeubilair van PTT temidden van al het andere" door G.A. Glas wordt straatmeubilair als volgt gedefinieerd:

"Straatmeubilair wordt gevormd door in principe onroerende objecten, niet als kunstwerken geconstrueerd, welke zijn geplaatst op of aan openbare wegen, straten of pleinen ten gebruike of naderzins ten dienste van het publiek of de publieke zaak".

Dit betreft dus allerhande objecten van brievenbussen tot electriciteitskasten, van lantaarnpalen tot verkeersborden en afvalbakken. Door de jaren heen zijn deze objecten vormgegeven volgens de dan geldende stijlen en dit heeft geresulteerd in objecten in verschillende stijlen van klassiek tot Amsterdamse school tot wat nu modern heet. Vooral de objecten van de tweede helft 19e eeuw en de eerste helft 20e hebben op de liefhebbers van nostalgie grote aantrekkingskracht en het zal geen verrassing zijn dat straatmeubilair van diverse soorten verzameld wordt.

Kenmerken

Kenmerkend voor het straatmeubilair van de Amsterdamse School uit de periode 1910-1940 zijn de felle kleuren – bedoeld om de objecten te laten opvallen – primair rood, blauw en geel, maar ook ingetogen donkergroen en grijs. De vormgeving is vaak verrassend modern en strak, met geometrische vormen zoals cilinders en balken, maar ondanks de simpele hoofdvorm dikwijls met elegante en ambachtelijke details. Groot, leesbaar en tegelijkertijd verfijnd is de vormgeving van de letters ter verduidelijking van functies zoals ‘Brandmelder’ of ‘Gemeentegiro’. Het meeste straatmeubilair is van gietijzer, wat aantrekkelijk was voor massaproductie, maar ambachtelijk materiaal zoals hout werd niet geschuwd.

Iconen uit het gietijzeren tijdperk

Op de trottoirs van Plan Zuid staan nog steeds zogenaamde kabel- en splitskasten, van waaruit de verschillende panden van elektriciteit worden voorzien. De veel kleinere schakelkastjes zijn aangebracht ten behoeve van de straatverlichting die aan spandraden hangt. Het binnenwerk van deze kabel- en schakelkasten is aangepast aan onze tijd, maar de buitenkant, de feitelijke kast, is veel ouder. De historische kasten stammen gedeeltelijk nog uit de 19de eeuw (binnenstad). Een andere groep (Plan Zuid) is in de jaren ’20 van de vorige eeuw ontworpen door P.L. Marnette in Amsterdamse-School-stijl. 

Nog bestaand straatmeubilair

Her en der staan nog kabelkasten uit 1926 van het GEB, model H (met de letters GE) zoals hier op de Rijnstraat ter hoogte van de Uiterwaardenstraat.

   

Dit is kabelkast model J en is in feite een gehalveerd model H en te vinden in tegen de gevel in de Griftstraat.

 

In het poortje tussen de Rooseveltlaan en de Roerstraat is een schakelhuisje met gietijzeren deuren.

poortje1

poortje2

Een ander soort kast is de kabelkast voor de openbare straatverlichting zoals onderstaande te vinden is in de Maasstraat.

maasstraat1

 

Verdwenen straatmeubilair

Definitief uit Plan Zuid en Amsterdam verdwenen zijn 

De blauwe Gemeente Girobussen. 

giro

brandmelder afvalbak lantaarnpaal

Tot zover onze zoektocht naar nog steeds bestaand straatmeubilair in de stijl van de Amsterdamse School in Plan Zuid.  

Bronnen:

Ons Amsterdam 
Verzameling in beeld
NAI