De Wolkenkrabber anno 2010

 

delen |

Wandelen op het dak van Plan Zuid; een jongensdroom werd werkelijkheid
Ruud Jansen en Jos Wiersema brachten op 17 november 2010 een bezoek aan de Wolkenkrabber.

Ouderen onder jullie kennen waarschijnlijk het boek ‘Kees de jongen’ van Theo Thijssen wel. En jongeren hebben misschien de film gezien die op het boek is gebaseerd. Of de musical met de fantasiewereld van Kees Bakels, de hoofdpersoon in het verhaal.

In een van de hoofdstukken maken we kennis met Kees als postzegelverzamelaar. Geen gewone verzamelaar want net als met andere gebeurtenissen in zijn jongensleven bouwt hij er een droomwereld omheen waarin hij van alles beleeft. Op een gegeven moment had hij een album voor z’n verjaardag gekregen en droomde dan regelmatig weg boven de gedrukte voorbeelden op sommige bladzijden. De onbereikbaarste van alle zeldzame zegels leek hem wel de driehoekige die op de bladzijde voor Kaap de Goede Hoop werd afgebeeld. “Een schuine van de Kaap”, zo noemde hij hem en hij had ogenblikken dat hij zich het bezit van zo’n zonderlinge postzegel even indacht.

Veel jongetjes van tien twaalf jaar lijken een beetje op Kees. Dat wil zeggen dat ze ook een lijstje met wensen hebben. Zo wilde ik als tienjarige altijd graag een keertje op het dak van de wolkenkrabber staan om te kunnen uitkijken over de hele stad. Een verlangen dat nooit tot uitvoering werd gebracht. De portier of opzichter was onverbiddelijk voor kleine jongetjes die stiekem met de lift naar boven probeerden te gaan.

In Kees de jongen zal je deze wens overigens niet tegenkomen. Dat kon ook niet, de geschiedenis in het boek speelde zich namelijk in de jaren rond 1900 af en de wolkenkrabber werd pas in 1930-31 gebouwd.
 
Hoge gebouwen werden verder pas een jaar of tien na afloop van de oorlog in Amsterdam gebouwd en ik moest dus geduld hebben tot dat tijdstip.


De Wolkenkrabber in 1932
foto: collectie R.Schaefer

De wens om ook nog eens een keertje boven op de wolkenkrabber te staan bleef echter bestaan, zij het in het rijtje “Dat moet ik toch nog eens een keertje doen”. Daar zou ie zijn blijven staan als niet Jos Wiersema “het geheugen van plan Zuid” een soortgelijke wens koesterde. Jos liet het daar niet bij en maakte een paar weken geleden een afspraak met de huismeester van de wolkenkrabber voor een bezoek. Of ik het leuk zou vinden om mee te gaan was zijn vraag door de telefoon.


De Wolkenkrabber in 2010
foto: Ruud Jansen

“Leuk?” was mijn eerste reactie. “Dat is fantastisch,” en zo wandelden wij verleden week na een kort bezoek aan buurtcafé Diva’s naar het eerste hoge gebouw van Amsterdam.
Kwam het eigenlijk al voor in het oorspronkelijke plan van Berlage? Ik vraag het me af. Men had het in die tijd niet zo op hoge gebouwen omdat ze het fraaie perspectief van de stad met de boven alles uittorende Wester zouden bederven. Maar kennelijk waren de voorstanders in de meerderheid en in 1930 werd er met de bouw van het door architect Staal ontworpen gebouw begonnen.
Wie zou er eigenlijk op het idee gekomen zijn om het de naam de Wolkenkrabber te geven? Op het herdenkingsbord in de hal staat als naam Twaalfverdiepingenhuis vermeld.

Zo hoog was het met zijn twaalf verdiepingen trouwens niet en elke vergelijking met de echte skyscrapers in Amerika was overdreven. Maar zo nauw keek men in Amsterdam niet in die tijd. Amsterdam stak New York naar de kroon en ondanks de huur van 1200 gulden voor zes kamers plus een badkamer en een keuken vermeerderd met 400 gulden servicekosten waren er voldoende liefhebbers voor een flat op één van de etages. Dokters, professoren en directeuren van bedrijven. Om misverstanden te voorkomen, het gaat bij genoemde bedragen om de jaarhuur.

Kijk met ons mee 360 graden in de rondte


WEST
scroll de foto horizontaal om de panoramafoto te bekijken

foto: Jos Wiersema


NOORD
scroll de foto horizontaal om de panoramafoto te bekijken

foto: Jos Wiersema


OOST
scroll de foto horizontaal om de panoramafoto te bekijken

foto: Jos Wiersema


ZUID
scroll de foto horizontaal om de panoramafoto te bekijken

foto: Jos Wiersema

Bijna tachtig jaar later begint de dame een beetje krakkemikkig te worden. Een deel van de appartementen is verkocht maar het lijstje van achterstallig onderhoudswerk is lang. Jos en ik werden door huismeester Ruud Schaefer ontvangen in zijn kleine kantoortje in de kelder van het gebouw. Overal liepen buizen en leidingen.
 

Ketels voor de verwarming en warmwater, een olie gestookte installatie, maakten een zacht zoemend geluid. Ze werden pas na de oorlog aangelegd, tot die tijd werden kolen als brandstof gebruikt en drie stokers in ploegendienst hadden er hun handen vol aan om de boel warm te houden.

Maar ook de olie gaat verdwijnen. In een renovatieplan staat aangegeven dat ieder appartement van een eigen hoog rendement gasgeiser zal worden voorzien. De installatie in de kelder zal daarna worden stilgelegd.


Ruud Schaefer
foto: Jos Wiersema
  


oliestookinstallatie
foto: Ruud Jansen

Een situatie die overigens ook voorkwam in de laatste oorlogsjaren toen er geen kolen meer waren en ieder appartement zelf voor warmte moest zorgen met een kacheltje, waarvan de schoorsteen op het balkon uitkwam.

 Het was niet het enige verhaal dat we van Ruud S. te horen kregen maar dat mocht je verwachten van iemand die al 42 jaar in de wolkenkrabber werkte. Allerlei namen van bekende Amsterdammers passeerde de revue.

En verhalen natuurlijk. Mooie, minder leuke uit de periode tijdens de oorlog, gekleurde over de mensen die er hadden gewoond. Over de man die van de hoogste etage naar beneden sprong, over Gerard Walden en Berry Kievits, over Bernhard die met z’n dochters op bezoek kwam als Gerben Sonderman, testpiloot van Fokker, verzetsman en vriend van de prins, jarig was. En over een van de eigenaren die gebruik maakte van de diensten van een paar dames. Als tegenprestatie hoefden die geen huur te betalen voor hun appartement. Een verhaal dat daarmee nog niet af was omdat hij aan het einde van zijn leven onverwachts in het huwelijk trad met zijn huishoudster. Tegen de zin van zijn familie die er schande van sprak maar hij had de periode dat hij daar gevoelig voor was, al lang achter zich gelaten.

Het verhaal vermeldde verder dat zij het er als enig erfgename na zijn overlijden goed van nam en ondermeer rijles nam bij een rijschoolhouder. Ze slaagde er echter niet in om een rijbewijs te halen en omdat zij wel van een autoritje hield trok haar leraar bij haar in om als chauffeur op te treden. Veelvuldig werden er daarna bezoeken aan Zwitserland, Oostenrijk en Spanje gebracht. Een gemakkelijke dame schijnt ze niet geweest te zijn en om haar voortdurende op- en aanmerkingen onderweg te voorkomen had hij bij die reisjes al snel de gewoonte aangenomen om bij Zevenaar te stoppen voor een kop koffie. Onopgemerkt deed hij daarbij een slaaptabletje in haar koffie waarna hij in alle rust de rit kon vervolgen.


Advertentie van 11 februari 1933
foto: collectie R.Schaefer

Op een gegeven moment moest onze rijschoolhouder, dat was hij overigens allang niet meer, zijn rijbewijs inleveren omdat hij te vaak ‘in kennelijke staat’ zijn auto bestuurde. Als gevolg daarvan moest er een chauffeur gezocht worden voor die vakantieritjes naar Zwitserland en andere landen. Het ritueel van de koffie bij de grens met het slaaptablet voor mevrouw werd echter gehandhaafd. Dat moest natuurlijk een keer fout lopen en dat gebeurde dan ook. Tijdens het koffiedrinken verwisselde hij per ongeluk de kopjes met als gevolg dat niet mevrouw maar hij zelf in slaap viel. De chauffeur die toen dienst deed heeft dat geweten. Om de vijf minuten gaf ze hem opdracht om te stoppen omdat haar partner ziek was. “Stop, stop, we moeten onmiddellijk naar een dokter. Mijn man is niet goed geworden, hij is ziek.”

Later zijn ze, op zijn verzoek naar we mogen aannemen, getrouwd. Er werd beweerd dat zij toen al door de toverstaf van dokter Alzheimer was aangeraakt en de geschiedenis van haar eerdere huwelijk zich daarmee herhaalde.

Verhalen, verhalen en nog meer verhalen. Maar het dak riep en met de lift gingen we op weg naar boven om eindelijk onze jeugdwens in vervulling te zien gaan.


De Rembrandt-, Breitner- en Mondriaantoren bepalen nu het stadsgezicht
foto: Jos Wiersema

Hoe het was? Geweldig ondanks de grauwe wolkenlucht. Vergeet m’n opmerking dat het gebouw met z’n 12 etages in het niet valt bij de reuzen die tegenwoordig all over the World gebouwd worden. Het uitzicht over Amsterdam was voor liefhebbers van de stad, want dat zijn Jos en ik, meer dan bijzonder en we konden er geen genoeg van krijgen.


Merwedeplein
foto: Ruud Jansen

Wat moet ik nog meer vertellen na deze ervaring? Dat de wolkenkrabber werd gebouwd voor het geringe bedrag van ruim een half miljoen? Harde guldens voor zover dat niet duidelijk mocht zijn en in die tijd als belegging nou niet het meest verstandige object.

De Kees Bakels van Theo Thijssen kocht ruim honderd jaar geleden de grote Pers - een postzegel - voor zeven en een halve cent in de veronderstelling dat deze minstens een gulden waard was. Of dat wel een verstandige belegging was kon ik niet nagaan. Theo Thijssen schrijft er niets over in de rest van zijn boek.


video: Jos Wiersema

Van de wolkenkrabber weten we in ieder geval dat deze zestig jaar later door de toenmalige eigenaar voor 23 miljoen gulden verkocht werd aan Lou Bartels. (Inderdaad, penningmeester van Ajax in die tijd). Pas daarna zorgden de heren van de vastgoedhandel ervoor dat de waarde snel steeg en nog geen tien jaar later kocht Jan Dirk Paarlberg het voor 141 miljoen gulden. Wat de huidige waarde is weet ik niet. Vijf keer zoveel? Tien keer? Maar wat doet het er ook toe.

Onze jongensdroom was in ieder geval werkelijkheid geworden en laten we eerlijk zijn, zoiets is niet in geld uit te drukken.

Onze foto's

23 november 2010

reacties:

een doorgewinterde Rivierenbuurt bewoner
Als 10 of 12 jarige vaak gespeeld in de stookruimte van de wolkenkrabber. Was spannend in die tijd en in de winter lekker warm. Destijds (begin jaren 50) gelukkig geen huismeester tegengekomen. Ook regelmatig prins Bernhard gesignaleerd (door het aantal auto's) die de weduwe van Gerben Sonderman bezocht....groet,

Margot van Collenburg
Toen ik de video's bekeek,kwam bij mij direkt het gevoel boven dat ik altijd heb gehad bij de wolkenkrabber. Als ik als 8 jarige daar op de klimrekken speelde en ondersteboven hing, kreeg ik altijd het gevoel dat de w. zou omvallen. Zo dreigend voelde dat. Panorama video's zijn geweldig!

Chris Moll
Ik ben jaloers !!!

Anne-Marie Genet-Broers
Bij het lezen van het geweldige artikel "het dak van Plan Zuid" dacht ik meteen aan de jaren 61 tot 65. Ik was tussen 12 en 16 jaar en ging naar de MULO in de Vechtstraat.
Ik woonde op de Amstelkade en liep daar elke dag twee keer over de Churchill-laan naartoe. Maar nadat ik de West-Sidestory had gezien in Du Midi wijzigde ik mijn route en liep via het Merwedeplein. De achterkant van de wolkenkrabber had namelijk brandtrappen en die deden sterk denken aan de decors in de film. Natuurlijk kende ik alle nummers van de West-Side story uit mijn hoofd en kleedde ik me ook zo veel mogelijk als de filmsterren. En dan dansend en zingend voor de brandtrappen stelde ik me voor dat ik ook in die film meespeelde.....dromen van een tiener in de 60-er jaren.

Cilia van der Kamp
Wat een leuk ervaring! En enig om vanaf dat perspectief 'mijn buurt' te mogen zien. Ik ben geboren en getogen in de Biesboschstraat; vanuit de straat keken wij recht op de Wolkenkrabber, voor mij als kind een imposant gebouw. En nog, wanneer ik door/langs de buurt rijd, en bij het naderen mijn eerste zicht krijg op dat 'hoge' gebouw, is het alsof ik thuis kom......

Dick Haas
Heel mooi verhaal. Rond 1960 bezorgde ik Het Parool dagelijks in the wokenkrabber. Dick Haas - Acton, Ontario, Canada

Ad Tiggeler
een leuke pagina over de wolkenkrabber, met leuke filmpjes erbij. Ik was even jaloers op je, ik ken de wolkenkrabber alleen maar van beneden. groeten ad tiggeler.

B. Honing
Lijkt me een fantastische ervaring om boven op dat gebouw te staan.

Greet Timmerman Sloof
Ik vind het een erg goed bericht. Mooi uizicht leuk om de buurt in te kijken. Ik ging vroeger naar de apotheek daar. En om de hoek woonde een vriendinnetje toen leuk hoor bedankt.

Jan Kunst
Aan de mannen die als jonge knullen al zo graag de Wolkenkrabber wilden beklimmen, enorm veel dank voor jullie relaas plus al die geweldige foto's op hoog niveau! Mijn thuis was op het Victorieplein vanaf 1943 als toen 11-jarige. In jullie verhaal zit zoveel bekends voor mij. En meer, terugdenkend aan de vele joodse vrienden en vriendinnen die werden weggesleept letterlijk en nooit meer terugkwamen. Ik wijd jullie verhaal aan die nooit vergeten makkers van rondom de Krabber!

Jeanne van Hellemond
Ruud en Jos, hartelijk dank voor de foto's en verhaal over het bezoek aan de "Wolkenkrabber". In mijn jeugd droomde ik al daar eens op het dak te kunnen staan en over de rivierenbuurt te kunnen kijken. Nu kon ik het alsnog via de foto,s beleven.
Geweldig !!

Paul Mulder
Prachtige reportage over de wolkenkrabber. Vroeger,lopende van de Alblasstraat over de Rooseveltlaan naar het van Borsenburgplein, Centrale Ulo School,vv. fantaseerde ik altijd om eens naar boven te gaan en van het uitzicht te genieten. Er waren in Amsterdam nog niet zo van die hoge gebouwen. Het was en is een rots in de branding. Ik koesterde hem altijd als ik hem weer zag. Tientallen jaren geleden is er nog een filmpje opgenomen over verzetsdaden, met Kees Brusse en werd uitgezonden op de TV.

Gemmy van Dam
Leuk het artikel over de Wolkenkrabber en de bijgaande filmpjes en mooie panoramafoto's. Als kind had de Wolkenkrabber iets magisch en nog als ik er langs rijd.

Jacqueline Demmendaal
De Wolkenreus, zo noemde ik als kind de wolkenkrabber. Ik zat op kleuterschool 'Het Mierennest' en keek dus tegen de reus (letterlijk) op. Ik woon nu in Amersfoort maar mijn hart ligt in de rivierenbuurt ook al moesten mijn ouders mij zonodig op achtjarige leeftijd 'meeslepen' naar Enkhuizen. Iedere keer geniet ik weer van jullie artikelen, heeeeel veel dank hiervoor.

Wilt u ook reageren op de inhoud van deze pagina? tekent u dan ons gastenboek even >>

Omhoog

 

Terug naar de vorige pagina <<